Mak lekarski – właściwości lecznicze, działanie i zastosowanie

Mak lekarski (łac. Papaver somniferum) to znana roślina, która ze względu na możliwość pozyskiwania z niej opium, od wieków wzbudza wiele kontrowersji. Samo opium ma silnie właściwości przeciwbólowe, przeciwkaszlowe i spazmolityczne. Ponadto, w nasionach maku lekarskiego znajduje się wiele cennych substancji, które działają przeciwzapalnie i wspierają regenerację organizmu na wielu poziomach.

Mak lekarski – jakie ma właściwości?

Mak lekarski to jedna z najstarszych roślin o działaniu leczniczym uprawianych przez człowieka. Najstarsze dane wskazują na to, że korzystano z jej cennych właściwości już 4000 lat p.n.e. Starożytni Sumerowie spisywali instrukcję na to, jak z rośliny pozyskiwać opium. O surowcu wspomina także Hipokrates, grecki lekarz uznawany za ojca medycyny. Mak okrzyknięto wówczas remedium na napady epilepsji, bezsenność i problemy trawienne. Opium po połączeniu z cykutą służył do uśmiercania więźniów.

W 1806 roku z opium wyizolowano morfinę, która odkąd służy w medycynie jako jeden z najsilniejszych analgetyków, czyli środków o działaniu przeciwbólowym. Od początku XX wieku opium uznawany był za narkotyk i zakazano jego sprzedaży. Już w XIX w. z tego powodu doszło do wybuchu wojen opiumowych (między Wielką Brytanią a Chinami). Obecnie mak lekarski można uprawiać wyłącznie na potrzeby przemysłu farmaceutycznego, a odmiany o niskiej zawartości morfiny wykorzystywane są w branży kosmetycznej i spożywczej.

W skład maku lekarskiego wchodzą:

• opium, w skład którego wchodzą flawonoidy, kwasy fenolowe, a także silne alkaloidy, w tym głównie morfina, kodeina i papaweryna. Działanie opium to suma działania poszczególnych aktywnych biologicznie składników, które wykazują właściwości przeciwbólowe i rozkurczowe,
• sole mineralne,
• witaminy,
• tokoferole – o silnych właściwościach przeciwutleniających,
• sterole roślinne – działają przeciwzapalnie, wzmacniają układ sercowo-naczyniowy, a także przyspieszają regenerację naskórka,
• kwasy – oleinowy, palmitynowy i linolowy.

Surowcem zielarskim maku lekarskiego jest sok mleczny, czyli opium, a także nasiona tej rośliny.

>> Naturalny sposób na stres i bezsenność. 5 ziół na uspokojenie

Mak lekarski – działanie i wskazania do stosowania

Mak lekarski jest skarbnicą wielu składników odżywczych, witamin, substancji mineralnych, antyoksydantów i niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Na szczególną uwagę zasługują alkaloidy, czyli substancje, które wykorzystywane są w medycynie konwencjonalnej jako leki przeciwbólowe, ale nie tylko.

Wskazaniem do stosowania alkaloidów są:

• silne stany bólowe, w tym pooperacyjne,
• kaszel,
• wymioty.

Ponadto mak lekarski działa przeciwzapalnie, rozkurcza mięśnie gładkie (przewód pokarmowy, drogi moczowe i żółciowe), uspokajające, zapierające, przeciwpotne i narkotyczne.

Warto podkreślić, że w maku spożywczym zawartość alkaloidów jest znacznie mniejsza, dlatego jego spożycie (np. w makowcu), nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Tym bardziej że stosowanie wysokomorfinowych odmian maku lekarskiego w celach spożywczych jest w Polsce zakazane.

Ekstrakty na bazie maku lekarskiego stosowane są również w kosmetyce. Kremy z tym surowcem przeznaczone są do pielęgnacji cery wrażliwej i naczynkowej. Na rynku kosmetycznym dostępne są również mydła, maseczki, serum i olejki do włosów.

>> Zioła na przeziębienie i kaszel - które wybrać?

Mak lekarski na ból

Opioidy zawarte w opium działają na receptory opioidowe zlokalizowane w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym. Mogą one pobudzać lub hamować szereg różnych reakcji organizmu. Celem terapeutycznym jest zniesienie bólu i znieczulenie. W związku z tym w medycynie konwencjonalnej stosuje się go przede wszystkim na oddziałach onkologicznych.

Mak lekarski – dawkowanie

Dawkowanie leków na bazie maku lekarskiego uzależnione jest od wskazań terapeutycznych.

W postaci oleju spożywczego mak lekarski najczęściej przyjmuje się w dawce do 2 łyżek dziennie.

Preparaty zawierające mak lekarski

Mak lekarski występuje w postaci:

• wyciągu,
• oleju,
• kremu,
• szamponów.

Mak lekarski – przeciwwskazania do stosowania

Przeciwwskazaniem do stosowania nadmiernej ilości maku lekarskiego jest ciąża i wieku do 2. roku życia.

Mak lekarski – możliwe skutki uboczne

Olej pozyskiwany z maku lekarskiego, gdy spożywany jest w nadmiernych ilościach, może powodować niestrawność i alergię. Nie zaleca się podawanie maku spożywczego dzieciom poniżej 2. roku życia.

Opium może powodować szereg działań niepożądanych, z czego najpoważniejsze jest upośledzenie układu oddechowego, spowolnienie akcji serca i zasinienie skóry. W skrajnych przypadkach może dojść do utraty przytomności, a nawet zgonu.

>> Co na ból? Jakie leki stosować w bólu ostrym i przewlekłym?

Mak lekarski – interakcje z lekami i preparatami

Silne działające alkaloidy mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami i preparatami. Należy poinformować lekarza o każdym, przewlekłe przyjmowanym leku.

Mak lekarski w Encyklopedii ziół i roślin – Podsumowanie

• Mak lekarski to jedna z najstarszych roślin uprawianych przez człowieka. Pozyskiwana jest zarówno w celach farmaceutycznych, jak i kosmetycznych i spożywczych.
• W XIX w. i na początku XX. wieku opium wzbudzało wiele kontrowersji, a nawet było przyczyną wybuchu wojny między Wielką Brytanią a Chinami.
• Opium pozyskiwany z maku lekarskiego wykazuje silne właściwości przeciwbólowe i narkotyczne. Ma to związek z obecnymi w jego składzie alkaloidami, w tym morfinie i kodeinie.
• Mak lekarski wykorzystywany na potrzeby branży spożywczej zawiera bardzo małą ilość substancji psychotycznych. Niemniej jednak nie zaleca się podawanie go dzieciom poniżej 2. roku życia, a także kobietom w ciąży.
• Olej makowy jest cennym surowcem wykorzystywanym w kosmetyce, głównie w produkcji kremów i mydeł. Preparaty te przeznaczone są dla cery trądzikowej, z objawami łuszczycy, a także do włosów zniszczonych zabiegami fryzjerskimi.