Wazopresyna (AVP) – kiedy wykonać badanie? Nadmiar, niedobór

Co to jest wazopresyna?

Wazopresyna nazywana jest hormonem antydiuretycznym lub adiuretyną. Produkuje ją podwzgórze, skąd za pomocą wypustek nerwowych jest transportowana do tylnego płata przysadki mózgowej. Tam jest magazynowana, a w razie potrzeby uwalniania do krwi.

We krwi wiąże się ze specyficznymi receptorami zlokalizowanymi w przewodzie zbiorczym nerek. Bezpośrednio wpływa na ilość wody wydalanej wraz z moczem. Pełni również szereg innych funkcji:

• wpływa na produkcję kortyzolu,
• bezpośrednio reguluje gęstość wydalanego moczu,
• poprzez zatrzymanie wody w organizmie wpływa na podniesienie ciśnienia krwi,
• jest współodpowiedzialna za proces glukoneogenezy w wątrobie,
• bierze udział w termoregulacji organizmu,
• utrzymuje optymalną osmolarność osocza,
• odpowiada za obkurczanie błony układu pokarmowego, macicy czy naczyń krwionośnych,
• jest odpowiedzialna za agregację płytek krwi,
• bierze udział w produkcji hormonu tarczycy – TSH i hormonu wzrostu – GH.

Produkcja wazopresyny wzrasta w nocy, kiedy ciśnienie tętnicze krwi spada. U osób nadmiernie spożywających alkohol obserwuje się z kolei obniżoną produkcję AVP.

Wazopresyna (AVP) – kiedy należy wykonać badanie?

Badanie poziomu wazopresyny wykonuje się, gdy zachodzi podejrzenie, że jej wydzielanie jest zaburzone, a działanie niewydajne. Zarówno nadmiar, jak i niedobór wazopresyny są bardzo szkodliwe dla organizmu. Zaburzenia hormonu AVP objawiają się:

• moczówką prostą centralną lub nerkową (związana jest z niedoborem wazopresyny, objawia się nadmiernym oddawaniem niezagęszczonego moczu),
• zespołem Schwarta-Barttera (związany z nadmierną produkcją wazopresyny),
• zaburzenia elektrolitowe (powodujące m.in. niedobory sodu).

>> Elektrolity dla dorosłych i dla dzieci – elektrolity do picia, w tabletkach i saszetkach

Wskazaniem do skontrolowania poziomu wazopresyny są również niezdiagnozowane zburzenia neurologiczne. Okazuje się, że wazopresyna pełni nie tylko funkcje związane z filtracją kłębuszkową. Ma wpływ również na wybrane funkcje behawioralne, tj. pamięć czy zachowania międzyludzkie.

Wazopresyna (AVP) – jak się przygotować do badania?

Badanie poziomu wazopresyny należy do badań, na które zlecenie wystawia zazwyczaj lekarz specjalista (np. urolog). Do pobrania należy przystąpić na czczo, zachowując przynajmniej ośmiogodzinną przerwę od ostatniego posiłku. Najlepiej, gdy próbka do analizy jest pobierana w godzinach porannych tj. między 7.00 a 10.00 rano, a pacjent jest dobrze nawodniony. Z tego względu na godzinę przed badaniem pacjent powinien wypić 1-2 szklanki wody niegazowanej.

Jak przebiega badanie poziomu wazopresyny?

Stężenie wazopresyny jest oznaczane w osoczu lub surowicy krwi żylnej, najczęściej pobieranej z żyły łokciowej (w dole łokciowym). Przed pobraniem materiału do specjalnej probówki pielęgniarka zakłada zacisk powyżej miejsca wkłucia i prosi o zaciśnięcie pięści – ma to na celu uwidocznienie żyły. Następnie przemywa skórę środkiem antyseptycznym i pobiera krew. Po zakończonym badaniu zakłada niewielki opatrunek na miejsce wkłucia.

>> Jonogram, czyli badanie elektrolitów – na czym polega? Normy, wskazania, przygotowanie

Wazopresyna (AVP) – interpretacja wyniku

Do prawidłowej interpretacji stężenia wazopresyny niezbędna jest znajomość osmolarności osocza. Prawidłowa wynosi 280-295 mmol/kg wody, zaś norma stężenia wazopresyny wynosi 1,85-7,4 pmol/l (co odpowiada 2-8 pg/ml). Normy są takie same dla obydwu płci. Wiek badanego nie wpływa na ich wartość.

Wysoki poziom wazopresyny

Zbyt wysoki poziom wazopresyny powoduje szereg objawów, które określa się wspólnym mianem nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (SIADH lub zespół Schwarza-Barttera). Dolegliwości wynikające z tego zespołu są związane głównie z niedoborem sodu. Należą do nich:

• uczucie zmęczenia,
• bóle i zawroty głowy, nudności,
• następnie dołączają zaburzenia świadomości, drgawki, śpiączka,
• najpoważniejszą komplikacją jest obrzęk mózgu prowadzący do zatrzymania oddechu.

Przyczyny zespołu Schwarza-Barttera są bardzo różne. Należą do nich:

• nowotwory wydzielające wazopresynę (np. grasiczak, rakowiak),
• urazy i guzy mózgu,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• choroby płuc,
• stosowanie niektórych leków.

Niski poziom wazopresyny

Niedobory wazopresyny objawiają się tzw. moczówką prostą. Istnieje kilka rodzajów tej choroby:

• moczówka prosta centralna – nabyty niedobór wazopresyny (spowodowany m.in. uszkodzeniem podwzgórza lub przysadki na skutek nowotworów, zakażenia, choroby autoimmunologiczne) lub niedobór wrodzony,
• moczówka prosta nerkowa – cewki nerkowe są niewrażliwe na działanie wazopresyny.

>> Leki moczopędne - na receptę i bez recepty

Wazopresyna (AVP) – postępowanie po badaniu

Zdarza się również, że wyniki badań laboratoryjnych są niewystarczające, aby stwierdzić zaburzenia wytwarzania wazopresyny. W takich wypadkach specjalista każe rozszerzyć diagnostykę o tzw. testy uzupełniające – test odwodnieniowy i odwodnieniowo-wazopresynowy.

Test odwodnieniowy jest przeprowadzany w czasie hospitalizacji. Pacjent przez kilka, a nawet kilkanaście godzin nie przyjmuje żadnych płynów. W tym czasie wykonuje się badanie osmolalności i ciężaru właściwego moczu oraz sprawdza się ilość i osmolalność sodu. Jeżeli mimo odstawienia płynów oddawany mocz nie jest zagęszczony – diagnozuje się moczówkę prostą.

Test odwodnieniowo-wazopresynowy może być przeprowadzany w warunkach domowych. Pacjent przyjmuje analog wazopresyny – desmopresynę, a w trakcie kuracji bada się osmolarność i ciężar właściwy moczu. Gdy parametry nadal wzrastają, diagnozuje się moczówkę prostą ośrodkową (dla której charakterystyczny jest niedobór wazopresyny). Natomiast gdy utrzymują się na stałym poziomie, wskazuje to na moczówkę prostą nerkową.

Wazopresyna (AVP) – skutki uboczne po badaniu

Badanie jest proste i szybkie do przeprowadzenia. Nie powoduje praktycznie żadnych skutków ubocznych. Osobom bardziej wrażliwym pewien dyskomfort mogą sprawiać tkliwość i zaczerwienie miejsca po wkłuciu. U niektórych może się pojawiać siniak, który po kilku dni znika samoistnie.

Wazopresyna (AVP) – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?

U kobiet w ciąży występuje moczówka prosta związana z niszczeniem wazopresyny przez hormony wytwarzane przez łożysko matki. Jest to moczówka przejściowa, która ustępuje po porodzie. Choroba wymaga odpowiedniej diagnostyki i leczenia, gdyż może powodować ciężkie powikłania w postaci zaburzeń wątrobowych czy stanu przedrzucawkowego.

Wazopresyna (AVP) – czy badanie można wykonać u dzieci?

Jedną z przyczyn moczenia nocnego może być zmniejszona produkcja wazopresyny. Ponieważ stan ten jest uciążliwy dla dziecka i jego rodziców, wskazana jest diagnostyka tego zaburzenia.

Wazopresyna (AVP) – cena badania

Badanie jest nierefundowane. Jego cena zależy od miasta i laboratorium wykonującego. Wynosi od 200 do nawet 350 złotych.

>> Morfologia krwi – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie