Peptyd C – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie, interpretacja wyników

Co to jest peptyd C?

Peptyd C (inaczej C-peptyd) to nieczynny biologicznie, 31-aminokwasowy peptyd, który wydzielany jest w komórkach beta trzustki na drodze enzymatycznego odszczepienia insuliny od prohormonu – proinsuliny.

Po przekształcaniu proinsuliny w insulinę peptyd C jest wydzielany do krążenia wrotnego w ilościach równomolowych z insuliną. Ma to ogromne znaczenie w kontekście jego znaczenia klinicznego. Ze względu na różnice metaboliczne stężenia obu peptydów są do siebie jedynie w przybliżeniu proporcjonalne.

>> Ból trzustki – gdzie i jak boli trzustka. Czy ból trzustki jest niebezpieczny?

Okres półtrwania insuliny to ok. 5 minut, a peptydu C ok. 30 minut, przez co stężenie peptydu C w osoczu ponad 5-krotnie przekracza stężenie endogennej insuliny.

Duże znaczenie ma miejsce usuwania obu. Insulina wydalana jest przez wątrobę, natomiast peptyd C przez nerki, w związku z czym w przypadku rozwoju choroby jednego z wymienionych narządów może wystąpić znaczna dysproporcja stężeń obu peptydów. Ilość peptydu C w organizmie nie zmienia się z kolei po podaniu egzogennej insuliny.

Peptyd C pełni funkcję markera aktywności komórek trzustki. Po usunięciu tego narządu i przy prowadzeniu terapii monitorowanej w wyniku badania należy spodziewać się braku peptydu C. Po transplantacji trzustki i komórek beta wysp trzustkowych nastąpić za to powinien wzrost stężenia peptydu C w organizmie.

>> Morfologia krwi – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Peptyd C – kiedy należy wykonać badanie?

Badanie peptydu C znajduje zastosowanie przede wszystkim w zakresie rozróżniania typów cukrzycy. Wykorzystuje się je także w diagnostyce hipoglikemii. Jest to stan, w którym we krwi chorego następuje duże obniżenie stężenia glukozy. Charakterystyczne objawy hipoglikemii to: uczucie głodu, pocenie się, splątanie, kołatanie serca, problemy z widzeniem, omdlenia, a w stanach ciężkich nawet drgawki i utrata przytomności.

Pozostałe wskazania do badania stężenia peptydu C w surowicy krwi to:

• diagnostyka insulinooporności;
• ocena funkcji i rezerwy wydzielniczej komórek ß trzustki;
• planowanie leczenia insuliną w przypadku cukrzycy;
• ocena czynności komórek beta u osób ze zdiagnozowaną cukrzycą typu I;
• ocena rezerwy wydzielniczej wysp trzustkowych, po stymulacji glukagonem u osób z każdym typem cukrzycy;
• podejrzenie guza części wewnątrzwydzielniczej trzustki;
• diagnostyka hiperinsulinizmu w przebiegu cukrzycy typu II;
• kontrolowanie nawrotu cukrzycy w normoglikemii;
• monitorowanie leczenia cukrzycy.

Peptyd C – jak się przygotować do badania jego poziomu?

W zakresie przygotowań do badania peptydu C należy stosować się do zaleceń lekarza. Do czasu badania zazwyczaj trzeba pozostać na czczo, choć lekarz może też zalecić pobranie krwi po posiłku. Jeśli chodzi o pomiar na czczo, ostatni posiłek zaleca się zjeść w godzinach wieczornych dnia poprzedniego. W dniu badania można napić się niewielkiej ilości wody. Peptyd C wykazuje zmienność dobową, dlatego do badania najlepiej zgłosić się w godzinach porannych.

>> Testy na ogólne badanie moczu

Jeśli chodzi o dobową zbiórkę moczu, musi ona odbywać się z przestrzeganiem odpowiednich zasad. Najlepiej w tej sprawie skontaktować się z laboratorium, gdzie wykonywane będzie badanie. Tam osoba w rejestracji powinna przekazać niezbędne zalecenia.

Jak przebiega badanie poziomu peptydu C?

Poziom peptydu C najczęściej oznacza się w próbce krwi żylnej, czyli po jednorazowym pobraniu krwi z żyły łokciowej. Oceny dokonuje się przy pomocy metody radioimmunologicznej oraz nieizotopowej metody immunochemicznej.

Innym rodzajem badania jest oznaczenie stężenia peptydu C we krwi, przed podaniem i 6 minut po dożylnym podaniu 1 mg glukagonu. Zwiększa on poziom glukozy we krwi, więc po jego podaniu trzustka odpowiada wydzielaniem insuliny. Badanie to wykonuje się celem przeprowadzenia oceny czynności wydzielniczej trzustki.

Ostatnim już rodzajem badania jest oznaczenie peptydu C w moczu. Robi się je z dobowej zbiórki moczu, co oznacza, że mocz do badania trzeba zbierać w odpowiedni sposób (zgodnie z wytycznymi laboratorium) przez cały dzień.

Peptyd C – normy

Norma peptydu C dla badania przeprowadzonego z krwi to 0,37–1,2 nmol/ l. Może być także wyrażona w innych jednostkach – 1,1–3,6 µg/ l. Z kolei normy dla badania z podaniem glukagonu to 1–4 nmol/ l. Otrzymany wynik badania zawsze należy porównać z zakresem referencyjnym widocznym na dokumentacji, który może różnić się od podanego tutaj, w zależności od laboratorium.

Peptyd C – interpretacja wyniku

Ilość peptydu C w organizmie może być niższa lub wyższa od podanych wyników prawidłowych dla poszczególnych badań.

Niskie stężenie peptydu C

Wynik poniżej normy dla pomiaru stężenia peptydu C w organizmie może oznaczać przede wszystkim cukrzycę insulinozależną (typu 1). Mała ilość peptydu C jest bezpośrednio związana z niskim poziomem insuliny.

>> Rodzaje insulin

Wysokie stężenie peptydu C

Możliwe przyczyny występowania peptydu C w organizmie w ilości powyżej normy to:

• obecność guzów produkujących insulinę (insulinoma) (np. gruczolaka wysepkowatokomórkowego);
• insulinooporność;
• miejscowa wznowa guza;
• obecność przerzutów;
• przewlekła niewydolność nerek;
• zespół Cushinga;
• hipokaliemia;
• hiperinsulinemia w przebiegu cukrzycy typu II;
• przyjmowanie leków hipoglikemizujacych (np. pochodnych sulfonylomocznika);
• spożycie cukru;
• ciąża.

Wysokie stężenie peptydu C może także dotyczyć pacjentów po usunięciu guza wydzielającego insulinę.

Peptyd C – co po badaniu?

Czas oczekiwania na ocenę stężenia peptydu C we krwi to maksymalnie 1 dzień roboczy. Po odebraniu wyniku należy udać się na konsultację do lekarza. Jest ona niezbędna przede wszystkim w przypadku otrzymania nieprawidłowego wyniku badania. Wtedy konieczna może okazać się dalsza diagnostyka i podjęcie odpowiedniego leczenia.

Peptyd C – możliwe powikłania po badaniu

Specyficzne powikłania charakterystyczne dla badania peptydu C nie występują. Ewentualne skutki uboczne mogą być związane z samym pobraniem krwi. Należą do nich stan zapalny, krwiak, obrzęk i ból w okolicy miejsca wkłucia. Pojawiają się jednak rzadko, głównie przy niewłaściwym poborze krwi. Zwykle ustępują dość szybko, w ciągu kilku dni.

>> Kortyzol, czyli hormon stresu – badanie poziomu, norma, jak obniżyć kortyzol

Peptyd C – cena

Badanie peptydu C może zlecić lekarz, wypisując na nie receptę. Wtedy osoba ubezpieczona w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia może wykonać je za darmo. Robiąc badanie w prywatnym punkcie diagnostycznym, koszt może wynieść ok. 30 zł.