Ocena obecności rtęci we krwi – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest rtęć?

Rtęć to pierwiastek zaliczany do grupy metali ciężkich. W temperaturze pokojowej występuje w formie ciekłej, stąd też jego inna nazwa – płynne srebro. Do zatrucia rtęcią może dojść na wiele sposobów. W warunkach domowych jego źródłem są stare termometry, niektóre środki chemiczne i świetlówki energooszczędne. W pożywieniu pierwiastek ten może być obecny w rybach morskich i ziarnach. Zgodnie ze stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) aż 99% metylortęci (najbardziej szkodliwej dla człowieka) pochodzi z pożywienia. Największe stężenie tego metalu zaobserwowano u ryb, które znajdują się na szczycie łańcucha pokarmowego m.in. tuńczyk i miecznik.

Warto jednak podkreślić, że niebezpieczeństwo dla zdrowia stanowią jedynie opary lub sole rtęci, a znacznie rzadziej rtęć metaliczna. W postaci zanieczyszczeń rtęć pochodzi ze spalenia węgla kamiennego i brunatnego, a także wynika z faktu stosowania niektórych nawozów i pestycydów. Za nadmierną emisję rtęci odpowiedzialny jest przede wszystkim przemysł hutniczy, a w dalszej kolejności chemiczny.

W organizmie człowieka rtęć nie spełnia żadnych biologicznych funkcji. Po przedostaniu się do przewodu pokarmowego lub płuc ma tendencję do przechodzenia przez barierę krew-mózg i łożysko, co stanowi duże niebezpieczeństwo dla mózgu i rozwijającego się płodu. Co więcej, rtęć ma zdolność do wiązania się z białkami i zakłócania ważnych procesów biochemicznych.

>> Badania w ciąży – kiedy badania prenatalne, USG w ciąży, KTG, posiew z pochwy

Rtęć jest metalem silnie toksycznym i może powodować:

• uszkodzenia mózgu – nadmierna ilość rtęci kumuluje się przede wszystkim w móżdżku i korze mózgowej, efektem czego jest zaburzenie przekaźnictwa neuronalnego,
• zaburzenia układu moczowego, w tym przede wszystkim zespół nerczycowy,
• upośledzenia kardiologiczne i naczyniowe, w tym nadciśnienie tętnicze krwi, arytmię, a także wzrost agregacji płytek,
• zaburzenie cyklu menstruacyjnego, a także żywotności i liczebności plemników,
• samoistne poronienia,
• rozwój chorób o podłożu autoimmunologicznym,
• upośledzenie odporności.

Rtęć we krwi – kiedy należy wykonać badanie?

Oznaczenie rtęci we krwi nie jest zaliczane do standardowych badań przesiewowych. Najczęściej wykonuje się je w pakietach obejmujących także inne metale ciężkie (głównie arsen, nikiel, ołów, kadm). Lekarz może zlecić wykonanie oznaczenia rtęci we krwi, gdy podejrzewa zatrucie tym metalem.

Wskazaniami do wykonania badania obecności rtęci we krwi są:

• pojawienie się złogów rtęci wokół dziąseł – niebiesko-fioletowy rąbek,
• obrzęki i krwawienia z dziąseł,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
• zapalenie oskrzeli lub płuc,
• zaburzenia snu,
• upośledzenie koncentracji i pamięci.

Badanie na obecność rtęci we krwi powinny mieć systematycznie wykonywane osoby, które zawodowo są narażone na ekspozycję na ten metal.

Szczególnie narażeni na zatrucie rtęcią są pracownicy:

• przemysłu chemicznego, azbestowego, ceramicznego, cementowego,
• rafinerii,
• elektrowni węglowych,
• hutnictwa,
• firm zajmujących się produkcją farb i rozpuszczalników.

Niewielkie ilości metali ciężkich znajdują się również w niektórych kosmetykach (zwłaszcza tuszach do rzęs, podkładach, szminkach), plombach dentystycznych, tuszach do tatuaży i w dymie papierosowym.

Rtęć we krwi – jak się przygotować do badania jej poziomu?

Materiałem biologicznym do wykonania oznaczenia rtęci jest krew żylna. W związku z tym do badania należy przygotować się tak samo, jak do rutynowo wykonywanej morfologii. Do punktu pobrań najlepiej należy zgłosić się na czczo (minimum 8 godzin po spożyciu ostatniego posiłku). Na ok. 2 doby przed badaniem nie zaleca się picia alkoholu i palenia papierosów.

Na ok. godzinę przed pobraniem krwi warto wypić szklankę wody mineralnej, co znacznie ułatwi wkłucie się w żyłę łokciową. Tuż przed samym badaniem zaleca się odpoczynek w pozycji siedzącej.

Jak przebiega badanie?

Krew żylna pobierana jest z żyły łokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej. Materiał biologiczny umieszcza się w probówce z substancją zapobiegającą krzepnięciu krwi. Gotowa i opisana próbka trafia do laboratorium w celu szczegółowej analizy. Metodą do oznaczania poziomu rtęci we krwi jest spektrometria mas. Na wynik toksykologiczny należy jednak poczekać, nawet do 12 dni roboczych.

>> Leki zmniejszające krzepliwość krwi. Kiedy stosuje się leki przeciwzakrzepowe?

Rtęć we krwi – interpretacja wyniku

Zakresy referencyjne rtęci we krwi mogą różnić się w zależności od laboratorium.

Dopuszczalna norma wynosi 5 µg/ml.

Warto pamiętać, że podczas interpretacji wyniku, lekarz bierze pod uwagę to, czy osoba badana pracuje w zawodzie podwyższonego ryzyka na zatrucie rtęcią.

Dawka śmiertelna rtęci wynosi od 0,2-0,4 gramów.

Wysoki poziom rtęci we krwi

Podwyższony poziom rtęci we krwi jest wskazaniem do podjęcia natychmiastowego leczenia. W większości przypadków leczenie zatrucia jest objawowe. Zatrutemu podaje się sól sodową kwasu sulfonowego, a także penicylaminę. W skrajnych przypadkach, gdy dochodzi do uszkodzenia nerek, konieczne jest wdrożenie dializ.

>> Kamica nerkowa – przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Niski poziom rtęci we krwi

Im niższy poziom rtęci we krwi, tym lepiej dla zdrowia i bezpieczeństwa organizmu.

Rtęć we krwi – co po badaniu?

Ze względu na fakt, że pobranie krwi nie jest inwazyjne i jest dobrze tolerowane przez większość osób badanych, po jego wykonaniu można bez obaw powrócić do wykonywania codziennych obowiązków.

Rtęć we krwi – możliwe powikłania po badaniu

Jedyne możliwe powikłania po badaniu na oznaczenie stężenia rtęci we krwi, wynikają z faktu wkłucia igły w żyłę łokciową. W tym miejscu może dojść do chwilowego pojawienia się obrzęku, siniaka, zaczerwienienia lub lekkiej tkliwości. Wszystko to na ogół ustępuje po upływie 48 godzin.

>> Które badania profilaktyczne wykonywać i jak często?

Niektóre osoby wykazują skłonność do zasłabnięcia lub utraty przytomności podczas pobierania krwi. O takiej tendencji warto poinformować pielęgniarkę, która wykona badanie w pozycji leżącej.

Rtęć we krwi – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?

Badanie na oznaczenie rtęci we krwi można wykonać u kobiet w ciąży. Szczególnie, gdy dochodzi do manifestacji objawów. Rtęć przechodzi przez łożysko i może uszkadzać płód.

Rtęć we krwi badanie – czy można wykonać u dzieci?

Badanie na stężenie rtęci we krwi można wykonać u dzieci.

>> Co trzeba wiedzieć o chorobie wieńcowej?

Rtęć we krwi badanie – cena

Oznaczenie rtęci we krwi na ogół nie wykonuje się samodzielnie, tylko w pakiecie innych metali ciężkich. Gdy pacjent posiada skierowanie od lekarza, badania wykonywane są bezpłatnie, w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Osoby bez ubezpieczenia lub chcące wykonać badanie prywatnie muszą liczyć się z poniesieniem pewnego kosztu. Cena oznaczenia rtęci we krwi oscyluje w granicy 100 złotych.