Arsen jest zaliczany do pierwiastków, którym przypisuje się wiele właściwości leczniczych. Zbyt wysoki poziom arsenu we krwi niesie ze sobą jednak ryzyko rozwoju wielu poważnych chorób, w tym nowotworów. Zatrucia arsenem mogą powodować dotkliwe powikłania, w tym silne wymioty, bóle brzucha, zawroty głowy, a nawet utratę włosów. Badanie arsenu jest wskazane u pacjentów zagrożonych jego nadmiarem.
Ocena obecności arsenu we krwi – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Co to jest arsen?
Arsen zaliczany jest do pierwiastków naturalnego pochodzenia. Jego właściwości lecznicze odkryto w XVII wieku. Od tego czasu używany był w postaci dożylnych roztworów, tabletek, past i innych medykamentów w celu leczenia wrzodów żołądka i dwunastnicy, syfilisu, malarii, gruźlicy, astmy, zgagi i niektórych problemów dermatologicznych.
Badania naukowe z XX wieku wykazały jednak, że arsen jest szkodliwy dla zdrowia. Pierwiastek silnie zaburza procesy enzymatyczne zachodzące w żywych komórkach, a przez to powoduje upośledzenie pracy układu krążenia, nerwowego, oddechowego, a nawet funkcje reprodukcyjne człowieka. Arsen wykazuje również negatywny wpływ na gospodarkę hormonalną. Ze względu na te odkrycia preparaty na bazie arsenu usunięto z apteki.
W warunkach naturalnych arsen emitowany jest do środowiska naturalnego dzięki aktywności wulkanów, spalania węgla i stosowania pestycydów.
Objawami zatrucia arsenem są m.in.:
- metaliczny posmak w ustach,
- bóle mięśniowe,
- ból brzucha,
- biegunki,
- wymioty,
- czerwona wysypka,
- niedokrwienie,
- arytmia serca,
- zaburzenia oddychania.
Długa ekspozycja na działanie arsenu może doprowadzić do poważnego zaburzenia pracy nerek i wątroby. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do zatrzymania akcji serca i śmierci.
Wyniki badań naukowych wykazały, że arsen nasila apoptozę (śmierć komórek) i stres oksydacyjny. W związku z tym wysoki poziom tego pierwiastka we krwi może wiązać się z rozwojem cukrzycy i nowotworów. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) uznała arsen za karcynogen klasy I. Jest to szczególnie niebezpieczny dla kobiet, ponieważ jego wzrost o 0,6 mg/l, w stosunku do normy, wielokrotnie zwiększa ryzyko raka piersi i jajnika.
Ponadto, stres oksydacyjny spowodowany przez nadmiar arsenu, przyspiesza procesy neurodegeneracyjne. To z kolei zwiększa ryzyko rozwoju choroby Alzheimera, Parkinsona i innych schorzeń, u podłoża których leży zaburzenie procesów kognitywnych.
Arsen – kiedy należy wykonać badanie?
Oznaczenie arsenu we krwi zazwyczaj wykonuje się w przypadku zatrucia tą toksyną. W większości przypadków lekarz zleca do wykonania cały pakiet badań obejmujący także inne pierwiastki (metale ciężkie) o działaniu rakotwórczym, w tym m.in. kadm, nikiel, chrom, a także związki takie jak azbest.
Wskazaniami do wykonania pomiaru arsenu we krwi są:
- długotrwała ekspozycja na arsen (doustna lub wdechowa),
- objawy zatrucia, w tym problemy z oddychaniem, bóle i zawroty głowy, zapalenie skóry, trudności w przełykaniu, dolegliwości żołądkowo-jelitowe i zaburzenia płodności.
Arsen we krwi – jak się przygotować do badania jego poziomu?
Materiałem biologicznym służącym do oceny poziomu arsenu jest krew żylna. Na badania należy zgłosić się w godzinach porannych, będąc na czczo (minimum 8 godzin po spożyciu ostatniego posiłku).
Na 2 doby przed pobraniem krwi należy unikać picia alkoholu, palenia papierosów i uprawiania sportów. Co więcej, ze względu na obecność arsenu w owocach morza, brukselce, ryżu, kakao i rybach, na ok. 3 dni przed badaniem nie zaleca się spożywania tych produktów.
Za bardziej wiarygodny uznaje się pomiar arsenu w moczu. Materiał ten należy pobrać po nocnym odpoczynku, będąc na czczo. Po umyciu i osuszeniu miejsc intymnych środkowy strumień moczu pobiera się do specjalnie do tego przeznaczonego, jałowego pojemniczka (dostępnego w każdej aptece). Taką próbkę można przechowywać w lodówce maksymalnie przez 48 godzin. Najlepiej jest zanieść ją bezpośrednio do laboratorium, w którym dokonywany będzie pomiar.
>> Leki i suplementy diety stosowane przy zakażeniach układu moczowego
Jak przebiega badanie?
Krew żylna pobierana jest z żyły łokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej. Materiał biologiczny umieszczany jest w specjalnej probówce z EDTA, co zapobiega tworzeniu się zakrzepów. Próbka oddawana jest do laboratorium, gdzie podlega ocenie toksykologicznej. W tym celu stosuje się czułą metodą spektrometrii. Na wynik czeka się długo – nawet do 21 dni roboczych.
Arsen we krwi – interpretacja wyniku
Arsen może znajdować się zarówno we krwi, jak i w moczu, jednak w minimalnym stężeniu.
Norma dla moczu – 0,002-0,06 mg/kg
Norma dla krwi – 0,01-0,06 mg/dm3
Za potencjalnie rakotwórczy wynik arsenu uznaje się wartość powyżej 0,6 mg/l.
Wysoki poziom arsenu we krwi
Podwyższony poziom arsenu we krwi może świadczyć o:
- zatruciu.
Zbyt wysoki i długo utrzymujący się poziom arsenu we krwi znacznie zwiększa ryzyko powstawania nowotworów, w tym głównie raka piersi i jajnika. Osoby, które narażone są na ekspozycje arsenu (z otoczenia lub z pożywieniem) częściej doświadczają problemów z płodnością niż osoby, które nie mają kontaktu z tym pierwiastkiem.
Niski poziom arsenu we krwi
Niski poziom arsenu we krwi jest fizjologiczny i nie świadczy o występowaniu żadnego schorzenia. Co więcej, im niższe stężenie arsenu we krwi, tym niższe ryzyko rozwoju chorób nowotworowych i neurodegeneracyjnych, a także schorzeń wątroby i nerek.
>> Kolka wątrobowa (kolka żółciowa) – przyczyny, objawy i leczenie
Arsen we krwi – co po badaniu?
Pobieranie krwi żylnej jest badaniem nieinwazyjnym, bezbolesnym i bezpiecznym. Tuż po zakończeniu badania można powrócić do wykonywania codziennych obowiązków.
Arsen we krwi – możliwe powikłania po badaniu
Pobieranie krwi jest badaniem bardzo dobrze tolerowanym przez większość pacjentów. Niemniej jednak możliwe jest pojawienie się niegroźnych i samoistnie ustępujących powikłań. Mają one związek z faktem wprowadzenia igły w żyłę łokciową. W miejscu wkłucia może dojść do pojawienia się niewielkiego obrzęku, siniaka, zaczerwienienia lub tkliwości.
Niektóre osoby wykazują skłonność do zasłabnięcia lub omdlenia w trakcie pobierania krwi żylnej. O takiej tendencji warto poinformować pielęgniarkę, która zaproponuje wykonanie badania w pozycji leżącej.
Arsen we krwi – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?
Badanie na oznaczenie poziomu arsenu we krwi można bezpiecznie wykonać u kobiet w ciąży.
Arsen we krwi badanie – czy można wykonać u dzieci?
Badanie poziomu arsenu we krwi można wykonać u dzieci.
Arsen we krwi badanie – cena
Osoby, które posiadają skierowanie od lekarza, mogą wykonać oznaczanie arsenu we krwi bezpłatnie, w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Badanie to może być wykonane dla pojedynczego metalu lub całego pakietu metali ciężkich (kadm, miedź, nikiel, chrom, arsen). Osoby, które nie mają ubezpieczenia zdrowotnego lub decydują się na wykonanie badań prywatnie muszą liczyć się z poniesieniem sporego kosztu. Dokładna cena uzależniona jest jednak od placówki. Średni koszt oznaczenia wynosi 140 złotych. Kwota ta jest nieco wyższa w przypadku chęci wykonania całego pakietu metali ciężkich.
>> Oznaczenie alfa 1 antytrypsyny – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
