Molalność osocza oznacza liczbę substancji rozpuszczonych w surowicy krwi. Należą do nich m.in. jony chloru i sodu, glukoza oraz azot pozabiałkowy. Wskazaniami do wykonania badania są zatrucia alkoholem, podejrzenie kwasicy ketonowej, niewydolność nerek i odwodnienie. Osmolalność zlecana jest również w stanach nieprzytomności. Spadek molalności osocza może być związany z niedoborem sodu w organizmie. Stan ten współwystępuje ze schorzeniami nerek, przewodnieniem, zespołem nerczycowym. Niskie wartości mogą również wskazywać na tzw. SIADH, czyli zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny.
Molalność osocza – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Na czym polega molalność osocza?
Molalność osocza oznacza stężenie moli w surowicy krwi. Badanie osmolalności jest pośrednim oznaczeniem substancji osmotycznie czynnej w rozpuszczalniku. Molalność jest odbiciem stężenia takich związków jak:
Obecność we krwi związków osmotycznie czynnych ma decydujący wpływ na ruch wody i jonów przez półprzepuszczalne błony komórkowe. Skutkiem tego jest prawidłowe bądź zaburzone przemieszczanie się elektrolitów – do wnętrza bądź na zewnątrz komórek.
Osmolalność osocza a równowaga wodna
Równowaga wodna w organizmie polega na dynamicznej regulacji objętości wody, poprzez zwiększanie lub zmniejszanie jej ilości dostarczanej do ustroju. Proces ten następuje w odpowiedzi na potrzebę nawodnienia oraz poprzez kontrolę ilości wody wydalanej z moczem. Receptory osmotyczne w organizmie monitorują i reagują na zmiany w objętości wody i liczby cząsteczek w krwiobiegu. Wzrost osmolalności krwi jest sygnałem mówiącym o spadku zawartości wody we krwi bądź wzroście liczby cząsteczek rozpuszczonych. Odpowiedzią na to jest wydzielanie hormonu antydiuretycznego (ADH). To z kolei prowadzi do zatrzymywania wody przez nerki i wydalania bardziej skoncentrowanego moczu o większej osmolalności.
Skutkiem zwiększonej objętości wody jest zahamowanie ADH i zwiększonego wydzielania rozrzedzonego moczu przez nerki o niższej osmolalności. To z kolei prowadzi do przywrócenia optymalnych wartości osmolalności w osoczu.
>> Preparaty usuwające nadmiar wody z organizmu
Wskazania do badania molalności osocza
Badanie molalności osocza pozwala na ocenę równowagi pomiędzy objętością wody a rozpuszczonych w niej substancji. Wskazaniami do wykonania testu są stan nieprzytomności, niewydolność nerek oraz odwodnienie organizmu. Badanie zlecane jest również w przypadku podejrzenia kwasicy mleczanowej bądź ketonowej – przypadłości powstałej na skutek znacznego, nagłego niedoboru insuliny. Osmolalność wykonywana jest po zatruciu toksynami i alkoholem, a także w stanach zaburzonej gospodarki wodno-elektrolitowej. Badanie pozwala na monitorowanie skutków leczenia preparatami aktywnymi osmotycznie, takimi jak mannitol. Molalność osocza umożliwia również wykluczenie przyczyny przewlekłej biegunki, którą jest obecność substancji czynnych osmotycznie.
Na badanie molalności osocza warto się zdecydować po zaobserwowaniu objawów hiponatermii, czyli niedoboru sodu we krwi. Należą do nich:
- ból głowy,
- mdłości,
- apatia,
- zwiększone pragnienie,
- splątanie.
Molalność osocza – jak się przygotować?
Pacjent powinien zgłosić się na badanie na czczo, ostatni posiłek spożywając co najmniej 8 godzin przed planowaną wizytą. Przed wykonaniem testu warto poinformować specjalistę o przyjmowanych lekach, alergiach oraz chorobach, które mogą mieć wpływ na wynik.
Jak przebiega badanie?
Badanie molalności osocza polega na pobraniu niewielkiej próbki krwi z żyły łokciowej.
Molalność osocza – interpretacja wyniku
Czas oczekiwania na wyniki badania molalności osocza wynosi zazwyczaj 1 dzień. Dopuszczalna norma w organizmie wynosi 280-295 mmol/kg wody. Osmolalność jest dynamicznym procesem, na który wpływają chwilowe zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Interpretując odchylone od normy wyniki, należy wziąć pod uwagę ogólny stan pacjenta i wyniki badań:
- mocznika,
- sodu,
- glukozy.
Przyrost bądź spadek molalności osocza jest niewystarczający do postawienia ostatecznej diagnozy. Nieprawidłowe wyniki mogą wyłącznie sugerować zaburzoną równowagę gospodarki wodnej pacjenta.
Wysoki poziom molalności osocza
Wysoka molalność osocza jest najczęściej wynikiem obniżonej objętości wody we krwi bądź zwiększonej liczbie substancji w niej rozpuszczonych. Przekraczające normę wartości obserwowane są w przebiegu moczówki prostej i schorzeniach nerek. Przypadłość współwystępuje również z hiperglikemią, czyli wysokim stężeniem glukozy, a także z hiperatremią – zwiększonym stężeniem sodu. Szczególną uwagę należy zwrócić na przyjmowany mannitol – preparat aktywny osmotycznie. Wysoka osmolalność może być skutkiem spożycia etanolu, metanolu bądź glikolu etylowego. Wynik przekraczający normę towarzyszy także przebytemu wstrząsowi.
>> Wstrząs anafilaktyczny - czy jest niebezpieczny?
Niski poziom molalności osocza
Zmniejszona molalność osocza w większości przypadków wskazuje na zmniejszone stężenie sodu w organizmie. Przypadłość współwystępuje ze schorzeniami nerek i zespołem nerczycowym. Niska molalność jest stanem sygnalizującym przewodnienie organizmu, a także niewydolność kory nadnerczy. W niektórych przypadkach zaniżony poziom może być związany z zespołem nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (SIADH). W przebiegu wspomnianego schorzenia ma miejsce uwalnianie wazopresyny przez tylny płat przysadki. To z kolei powadzi do przewodnienia organizmu.
Molalność osocza – postępowanie po badaniu
Po wykonanym badaniu molalności osocza można z powodzeniem powrócić do codziennych aktywności. Wykraczające poza normę wartości wymagają dalszej konsultacji ze specjalistą.
Molalność osocza – możliwe skutki uboczne
Badanie molalności osocza w większości przypadków nie wiąże się z obecnością działań niepożądanych. W pojedynczych przypadkach mogą wystąpić następujące skutki uboczne:
- osłabienie,
- infekcje/zakażenia,
- uszkodzenie nerwów,
- uszkodzenie żyły, tętnicy lub ścięgna,
- miejscowe reakcje alergiczne.
Molalność osocza a osmolalność moczu
Osmolalność moczu jest wskaźnikiem stężenia soli i substancji rozpuszczalnych w moczu. Badanie jest istotne dla diagnostyki i leczenia wielu schorzeń, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i choroby nerek. Wartość osmolalności moczu jest ustalana poprzez pomiar stężenia soli i jego przeliczenie na jednostkę objętości. Stężenie wskaźnika może wzrastać w przebiegu zastoinowej niewydolności serca, hipoeratremii i nieadekwatnego wydzielania ADH.
Molalność osocza i osmolalność moczu są ze sobą powiązane i wpływają na równowagę wodno-elektrolitową organizmu.
Molalność osocza – czy można wykonać u kobiet w ciąży?
Nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonania badania molalności osocza u kobiet w ciąży.
>> Wszystko, co musisz wiedzieć o cukrzycy ciążowej
Molalność osocza – czy można wykonać u dzieci?
Badanie molalności osocza może być z powodzeniem wykonywane u dzieci.
Molalność osocza – cena
Cena badania molalności osocza zależy w głównej mierze od wybranej placówki i województwa. Koszt testu wynosi około 30 złotych.
