Mocznik – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest mocznik?

Mocznik jest organicznym związkiem chemicznym, stanowiącym końcowy produkt przemiany białek i innych związków azotowych w organizmach zwierząt ureotelicznych. W głównej mierze wydalany jest z moczem, w niewielkiej ilości występuje również w pocie (około 10%). Wytwarzany jest w wątrobie w tzw. cyklu mocznikowym. Oznaczanie stężenia mocznika w surowicy krwi jest badaniem przydatnym w diagnozie funkcji nerek i szeregu schorzeń metabolicznych. Wysokie wartości często współwystępują z niekorzystnymi nawykami żywieniowymi.

Czynnikami decydującymi o stężeniu mocznika we krwi są:

• rozpad własnych (endogennych) białek organizmu,
• wydalanie nerkowe mocznika,
• reabsorbcja nerkowa mocznika,
• wątrobowa synteza białek,
• podaż białka w diecie.

Mocznik – kiedy należy wykonać badanie?

Badanie mocznika w większości przypadków przeprowadzane jest równolegle z pomiarem poziomu kreatyniny. Testy interpretowane jednocześnie dają lepszą ocenę funkcji nerek. Analiza obu badań pozwala na odróżnienie nerkowych i przednerkowych przyczyn zwiększonych wartości związków azotowych.

>> Ból nerek – przyczyny i objawy bólu nerek. Profilaktyka chorób nerek

Podstawowym wskazaniem do badania mocznika jest podejrzenie dysfunkcji nerek. Pomiar stężenia związku jest często wykonywany w celu wykrycia nefropatii cukrzycowej, zapalenia nerek i schorzeń narządu wynikających z okresu ciąży. Badanie mocznika stosowane jest także do monitorowania funkcji nerek i ich zdolności do wydalania nadmiaru soli i wody z organizmu.

Badanie stężenia mocznika we krwi może być wykorzystywane do wykrycia chorób układu moczowego, takich jak zapalenie pęcherza, kamica moczowa i inne. Związek jest również wykorzystywany jako wskaźnik stanu ogólnego zdrowia pacjenta. Zawyżony poziom związku może być bowiem spowodowany obecnością innych schorzeń, takich jak cukrzyca i zaburzenia pracy serca.

Badanie mocznika umożliwia diagnozę nadmiaru związków azotowych, a także kontrolę procesów katabolicznych i anabolicznych. Pomiar pozwala również na ocenę stopnia zatrucia mocznikowego i skuteczności dializoterapii. Na badanie warto się zdecydować po zaobserwowaniu takich objawów jak:

• senność,
• zmęczenie,
• świąd skóry,
• wymioty,
• zaburzenia świadomości,
• zaburzenia krzepliwości.

Wspomniane symptomy mogą bowiem sugerować mocznicę – przewlekłą chorobę nerek.

Badanie poziomu mocznika – jak się przygotować?

Pacjent powinien zgłosić się na badanie mocznika na czczo, ostatni posiłek spożywając co najmniej 12 godzin przed planowaną wizytą. Z tego względu zalecane jest przybycie do laboratorium w godzinach porannych. Przed wykonaniem testu warto poinformować specjalistę o przyjmowanych lekach, alergiach oraz chorobach, które mogą mieć wpływ na wynik. 2-3 doby przed planowaną wizytą warto zrezygnować z picia alkoholu. Należy również powstrzymać się od spożywania kawy i herbaty do 12 godzin przed badaniem. Zalecane jest unikanie stresu i zwiększonego wysiłku fizycznego przed pobieraniem próbki. Przed badaniem dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody – maksymalnie 1 szklanki.

Jak przebiega badanie?

Morfologia mocznika polega na pobraniu niewielkiej próbki krwi z żyły łokciowej.

Mocznik – interpretacja badania

Czas oczekiwania na wyniki badania mocznika wynosi zazwyczaj 1 dzień. Dopuszczalna norma w organizmie to 2,5-6,7 mmol/l (15-40 mg/dl). Optymalna wartość związku pod postacią azotu mocznika (BUN) powinna wynosić 7-18 mg/dl. Jego poziom we krwi naturalnie rośnie wraz z wiekiem.

W interpretacji patologicznych wartości mocznika we krwi należy wziąć pod uwagę również inne związki, takie jak amoniak i kreatynina, a także badanie USG nerek. Jednoczesna analiza wspomnianych parametrów pozwala na diagnozę przyczyny nieprawidłowego poziomu związku.

Wysokie stężenie mocznika

Wysokie stężenie mocznika we krwi nazywane jest hiperurykemią. Stan ten może świadczyć przede wszystkim o nieprawidłowym funkcjonowaniu nerek, co zaburza proces filtracji i wydalania mocznika z organizmu. To z kolei doprowadza do jego gromadzenia się we krwi.

Na stężenie mocznika może również wpływać nadmierne spożycie białka, m.in. w diecie ketogenicznej. Niektóre choroby metaboliczne (w tym cukrzyca) i serca, takie jak niewydolność serca, mogą prowadzić do zaburzenia przepływu krwi i funkcji filtracji nerek, co może prowadzić do wzrostu stężenia mocznika we krwi. Innymi powodami przekraczającego normę poziomu są:

• odwodnienie,
• oparzenia,
• krwawienie do przewodu pokarmowego,
• zmiany nowotworowe,
• urazy.

Niskie stężenie mocznika

Niski poziom mocznika we krwi obserwowany jest najczęściej u dzieci, ze względu na przewagę procesów anabolicznych. Powodem tego stanu może być również poliuria – schorzenie polegające na wzmożonym wydalaniu moczu z organizmu.

Przyczyn obniżonego stężenia mocznika można upatrywać w niedostatecznych ilościach białka w codziennym jadłospisie i zbyt małej kaloryczności stosowanej diety. Powodem mogą być również zaburzenia wchłaniania.

Mocznik – postępowanie po badaniu

Po wykonanym badaniu mocznika można z powodzeniem powrócić do codziennych aktywności. Wykraczające poza normę wartości wymagają dalszej konsultacji ze specjalistą.

>> Kamica nerkowa - przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Mocznik – możliwe skutki uboczne

Badanie mocznika w większości przypadków nie wiąże się z obecnością działań niepożądanych. W pojedynczych przypadkach mogą wystąpić następujące skutki uboczne:

• osłabienie,
• infekcje/zakażenia,
• uszkodzenie nerwów,
• uszkodzenie żyły, tętnicy lub ścięgna,
• miejscowe reakcje alergiczne.

Mocznik – czy można wykonać u kobiet w ciąży?

Nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonania badania mocznika u kobiet w ciąży. Obniżone stężenie mocznika we krwi jest naturalnie obserwowanym stanem w tym okresie. Powodem tego jest zmniejszona produkcja związku w organizmie. Dodatkowym czynnikiem jest zwiększone wydalanie mocznika wraz z moczem i potem.

>> Elektrolity - produkty nawadniające organizm

Mocznik – czy można wykonać u dzieci?

Badanie mocznika może być z powodzeniem wykonywane u dzieci. W tej grupie wiekowej może występować fizjologicznie obniżony poziom mocznika we krwi, co jest związane z nasilonymi procesami wzrostowymi. Organizmy dzieci i nastolatków pobierają zwiększone ilości białka na rozrost szkieletu i mięśni. Skutkiem tego jest zmniejszona ilość aminokwasów podlegających procesom katabolicznym.

Mocznik badanie – cena

Cena badania mocznika zależy w głównej mierze od wybranej placówki i województwa.