Androstendion – na czym polega badanie i kiedy należy je wykonać? Normy i ich interpretacja

Co to jest androstendion?

Androstendion to hormon, który w głównej mierze jest wytwarzany przez korę nadnerczy. Proces odbywa się pod ścisłą kontrolą hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). Niezależnie od niego, androstendion jest również wydzielany przez gruczoły płciowe, czyli jajniki i jądra.

Androstedion jest bardzo istotnym prekursorem, z którego powstają zarówno męskie, jak i żeńskie hormony płciowe. W wyniku biosyntezy przeobraża się w testosteron (grupa hormonów androgenowych). W organizmie kobiety jest przekształcany do estradiolu i estronu (grupa hormonów estrogenowych).

>> Ból jądra - na jakie choroby może wskazywać?

Poziom androstendionu – kiedy wykonać badanie?

Badanie poziomu androstendionu jest wykonywane na wyraźne wskazanie lekarza specjalisty (np. endokrynologa, ginekologa), gdy istnieją poważne i widoczne przesłanki świadczące o zaburzeniach w funkcjonowaniu gruczołów nadnerczy, jąder czy jajników. Do typowych objawów, które mogą na to wskazywać, należą m.in. przewlekły trądzik, łysienie typu męskiego czy ochrypły, męski głos u kobiet.

Określenie poziomu omawianego hormonu jest pomocne, a niekiedy kluczowe w postawieniu właściwej diagnozy toczącego się stanu chorobowego. Do zaburzeń androstendionu dochodzi m.in. w zespole policystycznych jajników (PCOS), problemach z miesiączką, hirsutyzmie czy wirylizmie.

Głównym celem wykonanego badania jest:

• diagnostyka różnicująca chorób przebiegających z hiperandrogenizmem (zbyt wysokim poziomem androstendionu),
• diagnostyka i monitorowanie przebiegu wrodzonego przerostu nadnerczy,
• rozpoznanie poziomu androgenitalnego,
• diagnostyka enzymatycznych wad wrodzonych w syntezie hormonów nadnerczy.

Oznaczenie poziomu androstendionu jest również przeprowadzane wśród sportowców, u których zachodzi podejrzenie zażywania sterydów anabolicznych.

Badanie poziomu androstendionu – jak się przygotować?

Badanie poziomu androstendionu nie wymaga specjalnego przygotowania. Należy jednak pamiętać, że stężenie omawianego hormonu ulega wahaniom w ciągu dnia. Najwyższe wartości osiąga wcześnie rano (ok. 7:00), natomiast najniższe ok. 16:00 oraz w nocy. Jest również uzależniony od fazy cyklu menstruacyjnego i dzięki pęcherzykowi Graffa osiąga szczyt w okolicach środkowej fazy. Ze względu na te różnice, kobiety powinny oznaczać poziom androstendionu na tydzień przed miesiączką lub bezpośrednio po niej (w jej trakcie stężenie może być dwa razy wyższe niż normalnie).

Na badanie najlepiej udać się na czczo. Warto również pamiętać o prawidłowym nawodnieniu, aby nie było problemu z pobraniem odpowiedniej ilości krwi.

>> Poziom leptyny – na czym polega badanie? Normy i wskazania do jego określenia, przygotowanie do badania

Jak przebiega badanie?

Badanie poziomu androstendionu jest szybkie i praktycznie bezbolesne (może stanowić pewien problem dla osób, które nie tolerują igieł). Nie wymaga pozostania w miejscu pobrania. Do oznaczenia poziomu hormonu wystarczy niewielka próbka krwi żylnej, zazwyczaj pobieranej z dołu łokciowego. Dokonuje tego doświadczona pielęgniarka, która ściąga krew do specjalnej hermetycznej probówki. Wyniki wykonują certyfikowane laboratoria metodami radioimmulogicznymi (RIA) lub immunoenzymatycznymi (ELISA).

Badanie poziomu androstendionu – wyniki

Otrzymane wyniki poziomu androstendionu mogą się różnić w zależności od płci, a w przypadku kobiet, również w zależności od wieku. Ich analizą powinien zająć się lekarz specjalista, który weźmie pod uwagę również inne badania oraz indywidualną historię choroby danego pacjenta.

Wartości referencyjne kształtują się następująco:

• kobiety w wieku rozrodczym – 0,49-1,31 ng/ml,
• kobiety po menopauzie – 0,187-1,07 ng/ml,
• mężczyźni – 0,28-1,52 ng/ml.

Czas oczekiwania na wyniki może wynosić ok. 4 dni. Należy pamiętać o tym, że otrzymane wartości mogą być zafałszowane, jeżeli bezpośrednio przed badaniem uprawialiśmy intensywny wysiłek fizyczny (następuje wtedy gwałtowny wzrost poziomu androstendionu) lub jesteśmy pod wpływem przewlekłego stresu. Poziom wzrasta również w czasie ciąży oraz po okresie dojrzewania (maksimum osiąga w 20 roku życia).

>> Przewlekły stres - jak się objawia, jak sobie z nim radzić?

Wysoki poziom androstendionu

Zbyt wysoki poziom androstendionu może występować idiopatycznie (niespodziewanie). Ma to miejsce w zespole policystycznych jajników lub w trakcie stosowania grupy suplementów steroidowych oraz u otyłych kobiet. Jednak w takich przypadkach odchylenia od normy są niewielkie.

Stały podwyższony poziom androstendionu może powodować wirylizację (zwiększony poziom androgenów u kobiet), hirsutyzm (nadmierne owłosienie) i często wskazuje na:

• wielotorbielowatość jajników,
• przerost kory nadnerczy,
• zespół Cushinga.

Wynik powyżej 5 ng/ml z reguły wskazuje na łagodne guzy nadnerczy lub toczący się proces nowotworowy, ewentualnie wrodzony przerost nadnerczy.

Niski poziom androstendionu

Poziom androstendionu jest obniżony, gdy:

• mamy do czynienia z chorobą Addisona,
• w organizmie toczą się infekcje grzybiczne, wirusowe (np. HIV, CMV), bakteryjne (np. gruźlicy),
• występują choroby autoimmunologiczne,
• rozwija się niedoczynność przysadki,
• u pacjenta występuje niedoczynność nadnerczy lub tarczycy,
• mamy do czynienia z wrodzoną hipoplazją nadnerczy,
• obydwa nadnercza zostały poddane resekcji.

Androstendion – co po badaniu?

Otrzymane wyniki powinien zinterpretować lekarz specjalista, który może zlecić wykonanie dodatkowych analiz. Dopiero po kompleksowym zbadaniu pacjenta, można wdrożyć specjalistyczne leczenie. Bardzo ważne jest, aby pamiętać, że pacjenta należy leczyć kompleksowo. Dlatego wdrożona terapia powinna być nastawiona na leczenie schorzenia podstawowego oraz chorób współtowarzyszących.

Badanie poziomu androstendionu – czy można wykonać u dzieci?

Poziom androstendionu zaczyna wzrastać w osoczu ok. 7 roku życia (bezpośrednio przed fazą pokwitania), nie mniej jego pewne ilości są obecne w krwi już od urodzenia. Z uwagi na ogromny wpływ androstedionu na rozwój męskich i żeńskich cech płciowych, u dzieci oznacza się go w przypadku zbyt wczesnego pokwitania chłopców (połączonego z rozwojem wtórnych cech płciowych męskich np. owłosieniem, mutacją głosu). U dziewczynek natomiast w sytuacji rozwoju męskich cech płciowych (co może wskazywać na obojnactwo).

>> Skąd się bierze trądzik młodzieńczy? Przyczyny trądziku młodzieńczego

Badanie poziomu androstendionu – cena

Badanie poziomu androstendionu w uzasadnionych przypadkach można wykonać w ramach NFZ, potrzebne jest wtedy skierowanie od lekarza prowadzącego. W innych sytuacjach trzeba za nie zapłacić. Jego koszt zależy od miasta oraz laboratorium, w którym jest wykonywane i waha się w granicach 80-120 zł.