Gentamycyna należy do grupy antybiotyków, działa bakteriobójczo m.in. na gronkowca złocistego, pałeczki jelitowe (E. coli, Klebsiella), Pseudomonas aeruginosa i bakterie Salmonella, jednak obecnie coraz częstsze są szczepy oporne na ten antybiotyk.
Gentamycyna – jak działa?
Gentamycyna to antybiotyk izolowany z Micromonospora purpurea, działa bakteriobójczo wobec pałeczek gram-ujemnych. Przy odpowiednim stężeniu gentamycyny w tkance substancja wnika do komórki bakteryjnej, gdzie zaburza zdolność syntezy białek, co prowadzi do śmierci bakterii. Gentamycyna wykazuje także efekt poantybiotykowy, utrzymując działanie bakteriobójcze.
W połączeniu z innymi antybiotykami zwiększa działanie bakteriobójcze, choć stosowanie gentamycyny w szpitalach przyczyniło się do wzrostu oporności szczepów.
Kiedy stosować gentamycynę?
Gentamycynę wykorzystuje się w leczeniu posocznicy, bakteriemii oraz innych zakażeń ogólnoustrojowych, zapalenia otrzewnej, ropni i zapalenia dróg żółciowych (zazwyczaj w skojarzeniu z metronidazolem lub klindamycyną), infekcji dróg moczowych i dróg oddechowych, ciężkich infekcji dolnych dróg oddechowych w szpitalu (w tym ciężkie zapalenie płuc), infekcji skóry i tkanek miękkich (w tym ciężkie oparzenia), wtórnych infekcji oparzeń, ran pourazowuych i pooperacyjnych, ciężkich infekcji u noworodków, bakteryjnego zapalenia wsierdzia oraz zakażeń związanych z zabiegami chirurgicznymi.
W okulistyce gentamycyna jest stosowana w leczeniu bakteryjnych ostrych i przewlekłych zapaleń spojówek, krawędzi powiek oraz woreczka łzowego. Jest również stosowana profilaktycznie przed operacjami gałki ocznej i po nich w celu zapobiegania zapaleniom i owrzodzeniom rogówki spowodowanym przez wrażliwe na gentamycynę drobnoustroje.
Gentamycyna – najczęstsze działania niepożądane
Gentamycyna jest nefro-, oto-i neurotoksyczna:
- Nefrotoksyczność objawia się wzrostem stężenia mocznika i kreatyniny we krwi, białkomoczem, krwinkomoczem, wałeczkami w moczu, ostrą niewydolnością nerek oraz nabytym zespołem Fanconiego u pacjentów leczonych dużymi dawkami. Zaburzenia czynności nerek zazwyczaj mijają, ale należy zapewnić chorym odpowiednie nawodnienie. Ryzyko nefrotoksyczności jest większe u osób w podeszłym wieku, kobiet, pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, niedostatecznie nawodnionych, z zespołem nerczycowym, nefropatią cukrzycową oraz leczonych innymi lekami nefrotoksycznymi.
- Ototoksyczność objawia się szumem w uszach, zawrotami głowy pochodzenia obwodowego, uszkodzeniem przedsionka ucha wewnętrznego, a czasem nawet nieodwracalnym ubytkiem słuchu i utratą słuchu. Ryzyko zaburzeń słuchu wzrasta, gdy stężenie gentamycyny w surowicy stale przekracza 2 mikrogramy na mililitr. Większe stężenia leku, które sporadycznie występują, nie zwiększają toksyczności, o ile nie przekraczają 10 µg/ml. Zaburzenia słuchu i przedsionka mogą być nieodwracalne, a ich nasilenie może wzrastać nawet po zakończeniu leczenia gentamycyną. Objawami klinicznymi są szumy uszne i uczucie ucisku w uszach, a zaburzenia słuchu dotyczą przede wszystkim dźwięków o wysokiej częstotliwości. Zaburzeniom przedsionkowym mogą towarzyszyć nudności, wymioty, zawroty głowy i oczopląs. Ryzyko ototoksyczności jest większe u pacjentów z historią zaburzeń słuchu, zaburzeń czynności nerek, niedostatecznym nawodnieniem, długotrwałym stosowaniem dużych dawek gentamycyny oraz przy jednoczesnym stosowaniu innych leków ototoksycznych.
- Neurotoksyczność może objawiać się blokadą nerwowo-mięśniową, polineuropatią, parestezjami obwodowymi, encefalopatią, drgawkami, zawrotami głowy pochodzenia ośrodkowego, zaburzeniami równowagi oraz bólem głowy.
- Niektóre silnie działające substancje moczopędne, takie jak furosemid i kwas etakrynowy, nasilają toksyczne działanie gentamycyny. Podawanie leków moczopędnych dożylnie zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek, narządu słuchu i równowagi.
- Eter i substancje zwiotczające mięśnie zwiększają hamowanie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego gentamycyny. Podanie jej w trakcie lub po zabiegu chirurgicznym, gdy stosuje się niedepolaryzujące środki zwiotczające mięśnie, może pogłębić i przedłużyć blokadę nerwowo-mięśniową. Takie interakcje mogą prowadzić do porażenia mięśni oddechowych.
- Gentamycyna może nasilać działanie metoksyfluranu uszkadzające nerki. Równoczesne stosowanie tych leków może prowadzić do poważnych uszkodzeń nerek.
- Równoczesne stosowanie toksyny botulinowej z gentamycyną może zwiększać ryzyko toksyczności toksyny poprzez nasilenie blokady nerwowo-mięśniowej.
- Nie należy stosować jednocześnie gentamycyny z innymi lekami nefrotoksycznymi, neurotoksycznymi i ototoksycznymi, w szczególności amikacyną, tobramycyną, wankomycyną, cefalorydyną, wiomycyną, polimyksyną B, netromycyną, neomycyną i streptomycyną. Równoczesne stosowanie z amfoterycyną B, cyklosporyną, cisplatyną, klindamycyną, piperacyliną, metoksyfluranem, foskarnetem lub środkami cieniującymi zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek, narządu słuchu i równowagi. Nefrotoksyczność gentamycyny może być nasilona nawet przez 3-4 tygodnie po podaniu cisplatyny.
- Indometacyna może zwiększać stężenie gentamycyny we krwi u noworodków.
- Podczas jednoczesnego stosowania gentamycyny z karbenicyliną u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek biologiczny okres półtrwania gentamycyny ulega skróceniu.
Najczęstsze interakcje gentamycyny z innymi lekami
Gentamycyna – stosowanie w ciąży i w okresie karmienia piersią
Gentamycyna może przenikać przez łożysko i powodować uszkodzenia narządu słuchu i nerek u płodu. Z tego powodu nie zaleca się stosowania gentamycyny w czasie ciąży, gdy dostępne są inne możliwości leczenia z wyjątkiem sytuacji zagrażających życiu matki. Preparat w postaci kropli do oczu należy stosować tylko wtedy, gdy korzyści dla matki przeważają nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu.
Gentamycyna przenika do mleka matki. Podczas karmienia piersią nie zaleca się stosowania tego leku lub należy przerwać karmienie piersią podczas leczenia. Preparat w kroplach do oczu w okresie karmienia piersią należy stosować ostrożnie.
W jakich postaciach występuje gentamycyna?
Gentamycyna występuje w postaci kremów, maści, kremów, maści i kropli do oczu oraz roztworów do infuzji.
