Wysypka polekowa to może być uczulenie na leki. Jak leczyć alergię na leki?

Jak rozpoznać alergię na leki?

Uczulenie na leki to niespodziewana reakcja alergiczna następująca po przyjęciu leku w dawce odpowiedniej do wieku i masy ciała pacjenta. W odpowiedzi organizmu na leki uczestniczy jednak wówczas układ immunologiczny chorego. Alergii na leki nie należy więc mylić z reakcjami ubocznymi stosowania leków, które są opisane w ulotce preparatu. Alergia na leki może wystąpić zarówno w czasie stosowania leku w tabletkach, jak i we wstrzyknięciach oraz podczas aplikowania leku na skórę i dospojówkowo czy na błony śluzowe. Może także wystąpić jako odpowiedź na lek do tej pory dobrze tolerowany. Charakterystyczne dla polekowej reakcji alergicznej jest ustępowanie dolegliwości wraz z zaprzestaniem stosowania leku. 

Uczulenie – po jakich lekach

Każdy lek może wywołać reakcję alergiczną, która może się też różnie objawiać. Jest pewna grupa preparatów, które częściej wywołują reakcje alergiczne, należą do nich:

• antybiotyki
• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne
• niektóre leki przeciwpadaczkowe
• środki kontrastowe stosowane w czasie badań radiologicznych.

Najczęściej uczulają antybiotyki, szczególnie doustne penicyliny półsyntetyczne (ampicylina i amoksycylina, także w połączeniu z kwasem klawulanowym). Penicyliny we wstrzyknięciach mogą wywoływać u uczulonych chorych ciężkie reakcje polekowe.

>> Uczulenie na penicylinę, amoksycylinę. Czy uczulenie na penicylinę mija?

Uczulenie na leki – objawy

Reakcje alergiczne na leki są na ogół łagodne i umiarkowane. Najczęściej ich objawem są zmiany skórne, ale zdarzyć się mogą także ciężkie reakcje, jak anafilaksja z utratą przytomności. Reakcja polekowa może wystąpić zarówno w ciągu kilku minut, godziny lub nawet ponad tydzień od rozpoczęcia leczenia (im dłużej przyjmuje się preparaty, tym większe ryzyko alergii).

>> Wstrząs anafilaktyczny – czy jest niebezpieczny? Przyczyny i objawy anafilaksji

Wysypka po lekach – osutka polekowa

Zmiany skórne występujące na skutek alergii po lekach nazywane są osutką polekową. Przypominać mogą one wszystko – pokrzywkę, zmiany rumieniowe, wypryskowe, pęcherzykowe, pęcherzowe, krwotoczne, przebarwienia. Osutki pojawiają się po kilku lub kilkunastu godzinach od rozpoczęcia leczenia lub w ciągu kilku dni. Ustępują samoistnie w krótkim czasie po odstawieniu preparatu wywołującego alergię lub po podaniu leków przeciwuczuleniowych.

Pokrzywka po lekach i obrzęk

To kolejna najczęściej występująca dolegliwość wskazująca na alergię na leki – obrzęki obejmują najczęściej twarz, przy czym sytuacją bardzo niebezpieczną jest wystąpienie obrzęku języka i gardła. Wtedy należy jak najszybciej wezwać pogotowie.

Ciężka reakcja alergiczna na leki

Objawy ciężkiej reakcji alergicznej na leki to:

• dławienie w gardle,
• pokrzywka,
• obrzęk,
• duszność ze świstami w piersiach,
• nudności,
• biegunka,
• wymioty, 
• omdlenie, 
• ogólne bardzo złe samopoczucie.

Mniej typowe objawy alergii na leki

Do objawów tych zaliczamy:

• gorączkę,
• ból mięśni i stawów,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• duszność,
• wymioty,
• nudności,
• biegunkę. 

To rzadziej występujące objawy uczulenia na leki, ale jeśli się pojawią, to nie wolno ich bagatelizować.

Uczulenie na leki – co robić 

Jeśli chory podejrzewa, że doszło do alergii na dany lek, to należy zaprzestać stosowania leku i pilnie skontaktować się z lekarzem. Ciężki przebieg alergii jest wskazaniem do wezwania pogotowia lub do udania się do najbliższego Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. Jeśli chory ma już w wywiadzie epizody alergii na leki, powinien postępować zgodnie z zaleceniami lekarza.

Diagnoza alergii na leki

Diagnostyką alergii na leki zajmuje się alergolog. W przypadku potwierdzenia reakcji alergicznej lekarz jest zobowiązany do zaopatrzenia chorego w pisemną informację o uczuleniu i o zalecanym z tego powodu postępowaniu medycznym. Informację tę oraz zalecone leki pacjent powinien nosić ze sobą na wypadek nagłej sytuacji. Niektórzy chorzy, z wyjątkowo ciężkimi incydentami w przeszłości, noszą bransoletki, naszyjniki lub legitymacje informujące o uczuleniu na dany lek.

Testy na uczulenie na leki

Nie ma bezpiecznych testów diagnostycznych potwierdzających lub wykluczających alergię na wszelkie leki – testowo można potwierdzić alergię tylko na niektóre i niekiedy w przypadku konieczności stosowania farmakoterapii przeprowadza się testy (np. skórne) lub doustne próby prowokacyjne z bardzo małymi dawkami leków. Na ogół jednak rozpoznanie alergii na leki opiera się na wywiadzie medycznym z pacjentem.

Alergia na leki – leczenie

W przypadku wystąpienia alergicznej reakcji polekowej zalecane są:

• leki przeciwhistaminowe (w łagodnych reakcjach),
• glikokortykosteroidy (przy cięższych objawach),
• adrenalina (w przypadku wstrząsu polekowego).

Nie ma możliwości wyleczenia alergii na leki. Podstawą leczenia jest eliminacja leków, które wywołały kiedyś dolegliwości oraz innych leków o podobnym składzie i budowie – mogą one wywołać podobną reakcję u chorego.

Alergia polekowa – domowe sposoby

• W przypadku alergii na leki nie można mówić o profilaktyce, zaleca się jedynie unikanie długiego przyjmowania leków, powtarzania ich w krótkich odstępach czasu (np. antybiotyków).
• Osoby z alergią na leki powinny unikać suplementów diety, nie powinny także łączyć leków na własną rękę.
• Mając epizod uczulenia na leki w przeszłości, należy być wyczulonym na objawy i wszystkie niepożądane reakcje zgłaszać lekarzowi.

Wysypka po lekach, uczulenie na leki – u kogo może wystąpić

Trudno mówić o przyczynach wystąpienia alergicznej reakcji polekowej. Na ogół decydują uwarunkowania genetyczne, częstość i czas stosowania leków z jednej grupy (im dłużej stosowane, tym większe ryzyko wystąpienia reakcji), wiek (częściej reakcje występują u osób dorosłych) i płeć (uczulenie na leki częściej pojawia się u kobiet). Z obserwacji wynika, że znaczenie mają także choroby występujące u chorego – częściej uczulają się osoby przewlekle i ciężko chore (np. na AIDS, mukowiscydozę) oraz chorzy w czasie ostrej infekcji.

Alergia na leki a nadwrażliwość na leki

Nie każde wystąpienie objawów alergicznych po lekach oznacza uczulenie na leki. Jeśli w odpowiedzi organizmu na kontakt z lekiem nie uczestniczy układ odpornościowy, mówimy o nadwrażliwości na leki. Zazwyczaj wynika ona z zaburzeń metabolizmu. Najczęstszym przykładem jest nadwrażliwość na niesteroidowe leki przeciwzapalne (kwas acetylosalicylowy i inne leki z grupy) – objawia się pokrzywką, obrzękiem lub dusznością. U tych chorych w pełni bezpieczny jest na ogół paracetamol. Diagnoza zarówno alergii na leki, jak i nadwrażliwości na leki należy oczywiście do lekarza, któremu należy zgłaszać wszelkie niepokojące objawy towarzyszące przyjmowaniu leków. 

>> Polipragmazja, czyli nieprawidłowe przyjmowanie wielu leków. Zdarza się nie tylko u starszych osób