Uczulenie na kontrast – objawy, leczenie. Jak można sprawdzić uczulenie na środek kontrastowy?

Czy można mieć uczulenie na kontrast? 

Kontrast, czyli środek kontrastujący, to substancja podawana przed badaniami obrazowymi takimi jak tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI) czy angiografia, by zwiększyć widoczność narządów. Kontrast najczęściej podaje się dożylnie (w TK i MRI), ale może być także podawany do wypicia (np. w badaniach przewodu pokarmowego), doodbytniczo (lewatywy kontrastowe w RTG jelita grubego), do tętnic lub stawów (angiografia i artrografia). Środki kontrastujące mogą wywoływać alergię i działania niepożądane. Przebyta już raz reakcja alergiczna na kontrast zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych przy ponownym podaniu. 

Uczulenie na kontrast a tomografia i rezonans

W tomografii komputerowej i angiografii stosuje się głównie kontrasty jodowe: starsze, wysokoosmolalne, częściej wywoływały działania uboczne, obecnie zazwyczaj stosowane są bezpieczniejsze kontrasty niskoosmolalne. W rezonansie magnetycznym natomiast używane są zwykle kontrasty gadolinowe – rzadziej powodują alergie, mogą się jednak odkładać w organizmie przy częstych badaniach. 

>> Jak przetrwać rezonans magnetyczny w przypadku klaustrofobii?

Uczulenie na kontrast – objawy

Reakcje alergiczne po podaniu kontrastu dzieli się w zależności od czasu wystąpienia. Są to:

• reakcje natychmiastowe, pojawiające się do godziny od podania kontrastu i objawiające się nieżytem nosa, kichaniem, chrypką, skurczem oskrzeli, kaszlem czy obrzękiem górnych dróg oddechowych, ze strony układu krążenia mogą pojawić się spadek ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, a nawet zatrzymanie akcji serca. Ze strony układu pokarmowego mogą pojawić się nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, a ze strony układu nerwowego – niepokój, zawroty, bóle głowy, napady padaczkowe. U znaczącej części pacjentów jedynym objawem po podaniu środka kontrastowego są nudności, ból w miejscu wstrzyknięcia i niepokój;
• reakcje późne zdarzają się częściej niż natychmiastowe i przejawiają się jako objawy grypopodobne: ból w okolicy wstrzyknięcia, zmiany skórne o charakterze rumienia, pokrzywki, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle mięśniowe, bóle i zawroty głowy, duszność związana ze skurczem oskrzeli;
• bardzo ciężkie objawy uczuleniowe, zagrażające życiu pacjenta, takie jak niewydolność nerek, zmniejszenie liczby płytek krwi, toksyczna nekroliza naskórka, są bardzo rzadkie, stanowią zaledwie 1 proc. wszystkich reakcji. 

Uczulenie na kontrast – leczenie

W zależności od stopnia nasilenia zmian alergicznych na kontrast stosuje się różne terapie: łagodne zmiany skórne leczy się poprzez podanie leków przeciwhistaminowych, średnionasilone – przez podanie glikokortykosteroidów. O leczeniu decyduje lekarz. Bardzo ważne jest, aby po wykonaniu badania z kontrastem pozostać w placówce przez 30-40 minut. Jest to standardowe zachowanie mające na celu ewentualną eliminację ryzyka związanego z wystąpieniem reakcji niepożądanej. 
U pacjentów z reakcjami niepożądanymi w wywiadzie zawsze po podaniu jodowych środków kontrastowych przed kolejnym badaniem stosuje się premedykację farmakologiczną (lek przeciwhistaminowy i glikokortykosteroid). Zaleca się także przeprowadzenie badania z użyciem środków niskoosmolarnych (niejonowych).

Uczulenie na kontrast – jak ją sprawdzić?

Ponieważ uczulenie na kontrast jest bardzo rzadkie, zwykle się go nie podejrzewa. W przypadku pojawienia się reakcji alergicznej po podaniu kontrastu należy się jednak dokładnie przebadać. Dzięki temu uda się określić, które środki kontrastowe pacjent może przyjmować bezpiecznie (uczulenie nie musi dotyczyć wszystkich). Dla wykrycia alergii na kontrast stosuje się:

• testy skórne – mają bardzo niską czułość, ale powinny poprzedzać testy śródskórne;
• testy śródskórne – należy je przeprowadzić u pacjentów z wywiadem reakcji natychmiastowej, jak i nienatychmiastowej;
• testy płatkowe – powinny być wykonane u pacjentów z wywiadem reakcji nienatychmiastowej;
• oznaczanie swoistych przeciwciał IgE – badanie krwi;
• test aktywacji bazofilów (BAT) – badanie krwi;
• próby prowokacji – doustne próby prowokacyjne z jodem w celu wykluczenia nadwrażliwości na jod u pacjentów z dodatnią reakcją w teście skórnym na większość preparatów.

>> Testy alergiczne − kiedy warto je wykonać i jaki rodzaj wybrać?

Alergia na kontrast – u kogo może wystąpić

Ryzyko wystąpienia reakcji na podanie środków kontrastowych zwiększa przede wszystkim już przebyta reakcja alergiczna na kontrast. Reakcje niepożądane występują też częściej u kobiet. Do pozostałych czynników ryzyka należą:

• astma,
• choroby alergiczne,
• choroby układu krążenia,
• leczenie β-adrenolitykami,
• cukrzyca,
• wiek poniżej 1. i powyżej 60. roku życia.

Czy w przypadku alergii na kontrast można wykonać badanie?

Wykonanie kontrastu przy alergii jest możliwe, ale wymaga indywidualnej oceny medycznej – zawsze należy powiedzieć lekarzowi, pielęgniarce czy technikowi wykonującemu badanie o reakcji alergicznej. Wtedy personel medyczny ma możliwość wykonania próby alergicznej oraz podania leków przeciwalergicznych przed badaniem, aby zminimalizować ryzyko reakcji. W przypadku bardzo ciężkiej reakcji uczuleniowej na poprzednie podanie środka należy bezwzględnie zrezygnować z podania jodowego środka kontrastowego.

>> Uczulenie na spermę – jak rozpoznać alergię na nasienie partnera?