Cyklosporyna jest polipeptydem o działaniu immunosupresyjnym – hamującym działanie układu odpornościowego, stosowanym m.in. w zapobieganiu odrzucenia przeszczepów narządów.
Cyklosporyna – jak działa?
Cyklosporyna hamuje rozwój reakcji zależnych od odporności komórkowej i humoralnej, w tym reakcji na przeszczep narządu od innego dawcy (alloprzeszczep), czy reakcji GvH (przeszczep przeciw gospodarzowi). Ta substancja czynna oddziałuje na limfocyty swoiście i odwracalnie. Oprócz zmniejszenia ryzyka odrzucenia przeszczepu korzyści po stosowaniu cyklosporyny obserwuje się również w innych jednostkach chorobowych o podłożu autoimmunologicznym, jak np. łuszczyca. Co więcej, cyklosporyna hamuje również rozwój reakcji zapalnej m.in. przez zmniejszenie wydzielania cytokin prozapalnych, np. IL-2.
Cyklosporyna – kiedy stosować?
Leki z cyklosporyną stosuje się m.in. w leczeniu:
- ciężkiego przebiegu łuszczycy
- ciężkiego atopowego zapalenia skóry
- zespołu nerczycowego u dzieci i dorosłych
- ciężkiego przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów
- ciężkiego zapalenia rogówki u dorosłych z zespołem suchego oka
- niezakaźnego zapalenia błony naczyniowej pośredniego lub tylnego odcinka oka
- zapalenia oka w chorobie Behcet’a
- steroidozależnego i steroidoopornego zespołu nerczycowego
- GVHD - choroby przeszczep przeciw gospodarzowi.
Ponadto cylosporyna stosowana jest również w zapobieganiu m.in.:
- odrzuceniu allogenicznego przeszczepu nerek, wątroby, serca, płuc, trzustki
- wystąpienia GVHD – choroby przeszczep przeciw gospodarzowi.
Cyklosporyna – najczęstsze działania niepożądane
Po stosowaniu cyklosporyny, bez względu na przyczynę podawania leku, mogą wystąpić działania niepożądane. Do najczęstszych należą m.in.:
- jadłowstręt
- podwyższenie stężenia cholesteroli i frakcji lipidowych we krwi
- zaburzenia elektrolitowe – hiperkaliemia, hipomagnezemia
- drżenie
- bóle głowy, w tym bóle migrenowe
- parestezje
- nadciśnienie tętnicze
- zaburzenia czynnościowe wątroby
- nadmierne owłosienie
- bóle mięśniowe
- skurcze mięśni
- zaburzenia czynności nerek
- uczucie zmęczenia
- częstsze zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze.
Wśród rzadziej występujących efektów ubocznych można wymienić:
- uszkodzenie wątroby
- polineuropatie
- obrzęk nerwu wzrokowego
- zapalenie trzustki
- nowotwory łagodne i złośliwe
- hiperglikemia.
Cyklosporyna – najczęstsze interakcje
Ze względu na istotność działania tego leku przy zapobieganiu odrzutu przeszczepów jak i zależność występowania działań niepożądanych w zależności od stężenia leku w organizmie, ważnym jest ograniczenie ryzyka występowania interakcji.
Okazje się, że łączne stosowanie cyklosporyny z produktami zawierającymi wyciąg z dziurawca może powodować nagłe zmniejszenie stężenia cyklosporyny we krwi i tym samym obniżyć skuteczność stosowanej terapii. Podobny efekt będzie może wystąpić, gdy cyklosporyna będzie łączona m.in. z:
- barbituranami
- karbamazepiną
- fenytoiną
- prymidonem
- metamizolem
- nafcyliną
- ryfampicyną
- orlistatem
- terbinafiną
- tyklopidyną.
Odwrotnie będzie działać przyjmowanie cyklosporyny i soku z grejpfruta. Po takim połączeniu, może następować zmniejszenie metabolizmu leku w wątrobie, a w konsekwencji zwiększenie stężenia cyklosporyny we krwi, co nasila ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Podobnie, większe stężenie we krwi cyklosporyny będzie obserwowane po połączeniu m.in. z:
- erytromycyną
- azytromycyną
- klarytromycyną
- ketokonazolem
- flukonazolem
- itrakonazolem
- diltiazemem
- nikardypiną
- werapamilem
- metoklopramidem
- cymetydyną
- ranitydyną
- doksycykliną
- kolchicyną.
Ponadto, cyklosporyna ze względu na swoje działanie immunosupresyjne, będzie zmniejszać skuteczność szczepień. Niestety, komórki układu odpornościowego mogą nie zareagować na szczepienie i nie wytworzą odpowiedniego miana przeciwciał.
Co, więcej należy zachować ostrożność podczas stosowania cyklosporyny z lekami wpływającymi na stężenie potasu oraz lekami, które w połączeniu mogą zwiększać ryzyko uszkodzenia nerek, np. diklofenak, naproksen, takrolimus.
Cyklosporyna – w jakich postaciach występuje?
Leki z cyklosporyną są dostępne w:
- kapsułach miękkich
- kapsułkach elastycznych
- roztworach doustnych
- kroplach, emulsjach do oczu
- koncentratach do sporządzania roztworów do infuzji.